Boeken gepubliceerd als (co-)auteur
Fenomenologi Islam Modernis
Kisah Perjumpaan Muhammadiyah Dengan Kebhinekaan Perilaku Beragama
Yogyakarta: Suara Muhammadiyah 2019
Een fenomenologie van het islamitisch modernisme: de Muhammadiyah en religieuze diversiteit
De Muhammadiyah is in 1912 in Yogyakarta. Indonesië opgericht door Ahmad Dahlan. De Muhammadiyah wordt vaak gekarakteriseerd als een modernistische moslimbeweging. Aan de hand van een inleidend historisch hoofdstuk en zes casestudies wordt in dit boek onderzocht of en, zo ja, in hoeverre de Muhammadiyah werkelijk een modernistische moslim beweging is.
Moslims in een westerse samenleving
Islam en ethiek (met Gerard Wiegers)
Zoetermeer: Meinema 2008
Een groeiend deel van de Nederlandse en Vlaamse bevolking heeft een islamitische achtergrond.
De meeste belijdende moslims hebben er geen problemen mee in een westerse samenleving te leven. Maar de media wekken een andere indruk, die bepalend lijkt te zijn: dat van gelovigen voor wie het leven in een ‘niet-islamitisch’ land wel tot bijzondere vragen en ook tot spanningen leidt. Botsingen worden uitvergroot en tegenstellingen aangezet. De publieke opinie volgt, maar vaak zonder zich echt in de achtergronden verdiept te hebben.
Welke vragen hebben moslims die hier wonen eigenlijk en aan wie leggen zij die voor? Zijn de vragen en antwoorden hier anders dan in de kernlanden van de islamitische wereld? Waar ligt het accent: bij de islamitische geloofsgemeenschap of bij de individuele gelovige?
Religie in de krant
Een eerste kennismaking met de godsdienstwetenschap (met Gerard Wiegers)
Nijmegen: Valkhof Pers, 2005
Religie is nieuws. De grote belangstelling blijkt uit de berichtgeving in kranten en tijdschriften. Sommigen menen dat religie een positieve bijdrage kan leveren aan de samenleving. Anderen wijzen op gevaren, omdat religie tegenstellingen tussen menszen en groepen in de maatschappij zou verscherpen. Kranten doen verslag van dergelijke visies.
Religie in de krant behandelt een zevental krantenberichten met betrekking tot religie. De gepresenteerde religieuze gebeurtenissen en verschijnselen worden op een godsdienstweten-schappelijke manier gelezen en nader toegelicht. Aan de hand van vragen die bij een religieus verschijnsel of een religieuze gebeurtenis gesteld kunnen worden en door middel van literatuurverwij-zingen krijgt de lezer een handvat aangereikt om krantenberichten over religies kritisch te interpreteren.
Les musulmans d'Indonésie
Turnhout: Editions Brepols 2003
In Indonesië wonen meer moslims dan in alle Arabische landen bij elkaar. Indonesië is een multicultureel, niet-Arabisch land aan de rand van de islamitische wereld. Hoewel de meerderheid van zijn bevolking moslim is, is Indonesië toch geen islamitische staat onder de islamitische wet. In sommige delen van het land is de islam nog in het geheel niet doorgedrongen. Andere delen staan bekend als door en door islamitisch, terwijl tegelijkertijd het gewoonterecht in ere wordt gehouden. De buitenstaander heeft daardoor soms de indruk dat de geloofsvoorstellingen en de religieuze praktijken in die streken niet in overeenstemming zijn met de orthodox soennitische islam. De grote verscheidenheid aan islamitische groeperingen – van fundamentalistisch tot ultramodernistisch – draagt bij aan de religieuze diversiteit van Indonesië in het algemeen en van de Indonesische islam in het bijzonder.
Islam in hoofdlijnen
Zoetermeer: Meinema 2002
'Een mens zonder godsdienst is geen mens.' Een dergelijke uitspraak klinkt Nederlanders hoogdravend in de oren. Zij kunnen zich moeilijk inleven in mensen die godsdienst als één van de belangrijkste elementen van hun leven zien.
Veel moslims kunnen zich wel vinden in de visie dat leven God dienen is. Zulke tegengestelde opvattingen leiden gemakkelijk over en weer tot beeldvorming en vooroordelen. Door gebrek aan kennis van elkaars religie of levensbeschouwing lopen daardoor in een crisistijd spanningen tussen aanhangers van verschillende zienswijzen snel hoog op. Een maatschappij als de Nederlandse is echter gebaat bij het voorkomen van een escalatie van emoties. Goede informatie is één van de middelen om kennis te vergroten. Kennis leidt tot respect. Respect draagt bij aan een vreedzaam samenleven.
Dit boek wil de lezer inzicht geven in de hoofdlijnen van de islam als godsdienst. Het ontstaan, de ontwikkeling en de geschiedenis van de islam worden besproken. Leerstellingen, rituele voorschriften, spiritualiteit en 'geleefd geloof' passeren de revue. Ook de contemporaine situatie van de islam in Nederland komt aan de orde.
Grondleggers van het Geloof
De levensverhalen van Mozes, Boeddha, Jezus en Mohammed (met M. de Jonge, P.S. van Koningsveld, K van der Toorn en T.E. Vetter)
Amsterdam: Prometheus 1997
De stichters van wereldgodsdiensten blijven tot de verbeelding spreken. Wie waren zij? Wat waren hun drijfveren? Wat was het revolutionaire van hun boodschap? Deze vragen zijn in de loop van de geschiedenis op verschillende manieren beantwoord. En nog altijd vormt het achterhalen van betrouwbare gegevens over het leven van de grondleggers van het jodendom, het boeddhisme, het christendom en de islam een van de grootste uitdagingen waarvoor de godsdienstgeschiedenis zich gesteld ziet.
In dit boek schetsen vijf Nederlandse specialisten een zo waarheidsgetrouw mogelijk portret van Mozes, Boeddha, Jezus en Mohammed. Zij doen dit aan de hand van de oudste authentieke bronnen, die vaak een geheel ander verhaal over deze personen vertellen dan de legende die wij uit de overlevering kennen. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan minder bekende grondleggers als Mani, Joseph Smith, Baha’u’llah en Sun Myung Moon. Hun levensverhalen blijken verrassende overeenkomsten te vertonen met de biografieën van de prominente godsdienststichters.
L’image d’Idrîs II, ses descendants de Fâs et la politique sharîfienne des sultans marînides
Leiden: E.J. Brill 1989; reprint 1997
De Franse vertaling met enkele verbeteringen en aanvullingen van het in 1984 verdedigde proefschrift Idrîs de Kleine en de Idrîsidische shurafâ’ in Fâs tijdens de Marînieden.
Voor een korte beschrijving van de inhoud, zie hieronder.
Idrîs de Kleine en de Idrîsidische shurafâ’ in Fâs tijdens de Marînieden
Proefschrift Leiden 1984
In dit proefschrift wordt de stelling verdedigd dat de ontdekking van het graf van Idrîs de Kleine in de Marokkaanse stad Fâs in 1437 ten nauwste samenhangt met de concurrentie tussen de verschillende takken van de shurafâ’ (nakomelingen van de profeet Mohammed) ten tijde van de Marîniedendynastie (1256-1465). Deze onderlinge wedijver – soms gebruikt en gestimuleerd door de Marîniedensultans – loopt uit op de ontdekking van het graf en tenslotte op het ontstaan van een cultus van Irdîs de Kleine in een latere periode, die echter in dit proefschrift buiten beschouwing blijft.
De ontdekking van het graf in Fâs zou echter onmogelijk zijn geweest als het beeld van Idrîs de Kleine tijdens de Marîniedendynastie niet veranderd was ten gevolge van haar politieke ideologie.
Fokke Sierksma
A biographical sketch and bibliography (met K.D. Jenner)
Leiden 1982
Het eerste deel van dit boek bestaat uit een schets van leven en werk van Fokke Sierksma (1917-1977) van de hand van Konrad Jenner. Het tweede deel bestaat uit een door Herman Beck samengestelde bibliografie van Fokke Sierksma, onderscheiden naar boeken, geredigeerde werken, wetenschappelijke artikelen, publicaties in kranten, en interviews.
Een herziene en uitgebreide versie van dit tweede deel is verzorgd door dr. R.A. Ubbink.
Boeken gepubliceerd als redacteur
Over leven
Leven en overleven in lagen (met Wim Weren)
Budel: Damon 2002
Al naar gelang de theologische invalshoek, van waaruit 'leven' wordt bestudeerd, komt een andere laag van 'leven' naar boven. Hier wordt 'leven' vanuit bijbelwetenschappelijke, systematisch-theologische, praktisch-theologische en kerk- en godsdiensthistorische invalshoek ter sprake gebracht. Deze vier invalshoeken tonen dat eenduidige antwoorden met betrekking tot 'leven' tot het verleden behoren. Dat geldt niet alleen voor antwoorden vanuit een christelijk perspectief, maar ook voor antwoorden vanuit een ander religieus standpunt.
Over moed
De deugd van grenservaring en grensoverschrijding (met Karl-W. Merks)
Budel: Damon 2001
Moed lijkt een eigenschap die vandaag de dag wat op de achtergrond is geraakt. We hechten meer waarde aan technische 'know how' dan aan moed. We vertrouwen meer op het berekenbare en beheersbare. Enerzijds worden wij daardoor niet beschermd tegen het nemen van onredelijk grote risico's. In tegendeel, juist de mythe van de almacht van het calculeren verleidt ons vaak tot overmoed. Anderzijds leven we in een tijd van grote en snelle veranderingen en worden we geconfronteerd met nieuwe situaties, die de oude deugd van de moed weer actualiteit verlenen.
Over spel
Theologie als drama en illusie (met Rein Nauta en Paul Post)
Leende: Damon 2000
Spelen is misschien wel de religieuze categorie bij uitstek. Meer dan welke activiteit ook wordt het spel gekenmerkt door het illusionaire, door het ambivalente karakter van de realiteit. Spelend immers geeft men zich over aan de verbeelding, terwijl men zich houdt aan de regels van het spel die de werkelijkheid bepalen bij afspraak. Het spel spelen kan men slechts als men gelooft, terwijl geloven alleen maar mogelijk is als men speelt, doet alsof.
Over leiden
Dynamiek en structuur van het religieus leiderschap (met Rein Nauta)
Tilburg: Syntax Publishers 1999
Recente ontwikkelingen op het gebied van de godsdienstwetenschappen wijzen op het belang van de religieuze leider. Religieuze leiders zijn vormgevers van en modellen voor het godsdienstig besef. Zij stimuleren de praktische vroomheid en verkennen de grenzen van het verlangen. Religieuze leiders zijn ondernemers, strategen en profeten op het terrein van het transcendente. In Over leiden zijn twaalf bijdragen verzameld die verschillende wijzen van leiden onderzoeken en beschrijven: ondernemen, verwijzen, concurreren en voorgaan, luisteren, leren en onderwijzen, hoeden en zorgen, helpen, dulden, lijden en verleiden. Hun getal is niet uitputtend voor het fenomeen, maar slechts indicatief voor de complexiteit. Naar bedoeling en herkomst zijn deze opstellen in vier categorieën onder te brengen: cultuur, Schrift, traditie en existentie. Het is een ordening die in zichzelf overtuigend is, maar die naar toepassing tot verschillende verdeling kan leiden. De gekozen indeling is een van de mogelijkheden.
Religieus pluralisme
Dynamiet of dynamiek? (met Karl-W. Merks)
Amsterdam: Ambo 1997
De Nederlandse samenleving wordt, evenals die in andere West-Europese landen, geconfronteerd met een maatschappelijke ontwikkeling die als pluralisme aangeduid wordt. Een bijzondere rol hierbij speelt het pluralisme van godsdiensten. Zo is bijvoorbeeld de islam intussen in Nederland de op één na grootste godsdienst. Dit pluralisme kan als gevaar voor de menselijke gemeenschap worden gezien, maar ook als rijkdom van een samenleving die niet opgaat in een uniformerend universalisme en eenheidsdenken. Op welke voorwaarden kan voorkomen worden dat dit pluralisme leidt tot het uiteenvallen van de maatschappij en hoe kan het humaniserende vermogen van godsdiensten bijdragen tot nieuwe vormen van samenleven? Deze bundel bevat bijdragen die verschillende aspecten van deze problematiek belichten vanuit sociologisch, filosofisch, godsdienstwetenschappelijk, theologisch en juridisch oogpunt. In het bijzonder komt hierbij de verhouding van christendom en islam ter sprake.
Fundamentalisme
(met Karl-W. Merks)
Baarn: Ambo 1994
Psychologisch gezien is het een heel normaal verschijnsel: in tijden van grote sociale en culturele omwentelingen zoeken mensen naar een houvast, een veilig fundament, een rots om het levenshuis op te bouwen. Toch staat ons het zeker weten van waar en onwaar, van goed en kwaad niet ter beschikking. Zoeken naar waarheid is mens-zijn bij uitstek; de pretentie de waarheid te bezitten is de bakermat van alle onmenselijkheid – ook en juist waar de gelovige de waarheid in het absolute mysterie van God zelf ziet gegarandeerd. De absolute kennis van goed en kwaad, het verlangen naar het weten van God zelf, dat is de oerbekoring uit den beginne. Zij toont zich ook nu nog in haar diabolische destructiviteit: waar mensen zich in het bezit van de waarheid wanen, groeien separatisme en intolerantie, daar wordt samenleven onmogelijk.
Ilmu perbandingan agama di Indonesia dan Belanda
(met Burhanuddin Daya)
Jakarta: INIS 1992
Dit boek is de bundeling van de bijdragen aan het internationale congres over godsdienstwetenschap dat in juli 1990 te Yogyakarta, Indonesië is gehouden. Indonesische en Nederlandse geleerden gaan in op de verschillende methoden en benaderingswijzen waarmee religies in onderzoek en onderwijs benaderd kunnen worden. Aandacht is er voor de godsdienstgeschiedenis en de vergelijkende godsdienstwetenschap, maar ook voor de fenomenologie van de godsdienst en de sociologie van de godsdienst. Het onderwijs in religie aan zowel islamitische als christelijke universiteiten in Indonesië wordt besproken, maar ook de betekenis van de vergelijkende godsdienstwetenschap voor de interreligieuze dialoog komt aan bod.
Gepubliceerde redes
Over geven: gift en gif
Haarlem: Gottmer Uitgevers 2019
Teylers Genootschapslezing gehouden op 24 februari 2019 in Teylers Museum te Haarlem
In één blik te vangen
Haarlem: Gottmer Uitgevers 2015
Teylers Genootschapslezing gehouden op 30 november 2014 in Teylers Museum te Haarlem
Samen leven in fragmenten
Haarlem: Gottmer Uitgevers 2011
Teylers Genootschapslezing gehouden op 27 februari 2011 in Teylers Museum te Haarlem
Islam in beeld
Haarlem: Gottmer Uitgevers 2006
Teylers Genootschapslezing gehouden op 27 november 2006 in Teylers Museum te Haarlem
Moslims en moderniteit
Diesrede Tilburg: Universiteitsdrukkerij 2004
Rede uitgesproken bij de viering van de 77e dies natalis van de Universiteit van Tilburg op 18 november 2004.
De Islam en Nederland
Romancing religion? Tilburg: University Press 1992
Rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van gewoon hoogleraar in de fenomenologie van de godsdiensten aan de Theologische Faculteit Tilburg op 14 februari 1992.